U vú là bệnh lý phổ biến hiện nay, gồm 2 loại là u vú lành tính và u vú ác tính. Trong đó u vú ác tính là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở nữ giới trong các bệnh lý về ung thư. Không phải khối u nào ở vú cũng là ung thư. Việc phân biệt bệnh ung thư vú và u vú lành tính khá khó khăn đối với những người không có kiến thức về y khoa do 2 bệnh này có nhiều triệu chứng tương tự nhau. Vậy nguyên nhân nào gây u vú? Cách phân biệt u vú lành tính và u vú ác tính như thế nào? Hãy cùng tìm lời giải đáp trong bài viết sau.
Nguyên nhân gây u vú lành tính và ung thư vú
Chuyên gia cho biết, có rất nhiều nguyên nhân gây u vú, nhưng nguyên nhân chủ yếu là do rối loạn quá trình chết tế bào theo chương trình. Bình thường mỗi giây trong cơ thể chúng ta đều có những tế bào mới được sinh ra và các tế bào già, lỗi, tế bào lạ bị chết đi – đây là quá trình chết tế bào theo chương trình apoptosis. Điều này tạo nên sự cân bằng, giúp cơ thể phát triển khỏe mạnh. Việc truyền thông tin về những tế bào già, lỗi, tế bào lạ không thể thực hiện và chúng không bị tiêu diệt, trong khi tế bào mới vẫn sinh ra, đây là nguyên nhân chính hình thành nên khối u ở vú. Bên cạnh đó, ở cơ thể con người, các tế bào có sự phân chia để tái tạo mã di truyền DNA, giúp các tế bào mới phát triển và thay thế.
Sự phân chia và thay thế này tuân theo chu kỳ nhưng có thể bị gián đoạn do những thay đổi trong DNA của tế bào, do độc tố hay do tiếp xúc với nội tiết tố bất thường. Khi đó, các tế bào có thể sản xuất ra một khối u lành tính hoặc ác tính. Các tế bào lành tính gần giống với các tế bào bình thường về nguồn gốc. Khi chúng sinh sôi, nảy nở sẽ tạo thành những nốt u hoặc khối u. Các khối u này hầu hết có xu hướng tái tạo chậm và không tạo ra những thay đổi chức năng, không có khả năng xâm lấn. Khi chúng ta tiếp xúc với những tác nhân sinh u vú thì quá trình này sẽ bị rối loạn, cơ thể sẽ mất sự cân bằng giữa gốc tự do và chất chống oxy hóa, khiến tế bào bị tổn thương, mất năng lượng tế bào. Cụ thể:
- Nhiễm trùng: Trường hợp này có thể xảy ra khi núm vú bị thương hoặc nứt do cho con bú, khiến vi khuẩn có thể xâm nhập và gây nhiễm trùng.
- Chấn thương: Khi vú bị chấn thương do va chạm, các mạch máu nhỏ có thể vỡ ra, gây tụ máu và cảm giác giống như một khối u. Việc chấn thương ở vú cũng có thể làm tổn thương đến các tế bào mỡ trong mô vú và gây hoại tử.
- Tăng trưởng không phải ung thư gây ra khối u ở vú: Trường hợp này thường xảy ra ở phụ nữ độ tuổi từ 30 – 35, các bướu sợi tuyến lành tình rất rắn xuất hiện trong ngực, thường không gây đau. Một số trường hợp, bướu sợi tuyến phát triển xuất hiện ở cả tuổi thiếu niên.
- Ung thư vú (khối u ác tính) được hình thành bởi nhiều nguyên nhân như tiền sử gia đình từng có người mắc bệnh ung thư vú hoặc ung thư buồng trứng, tiền căn thai sản, do uống thuốc hormon, do thừa cân, do hút thuốc – uống rượu, do yếu tố nội tiết…
Tế bào ác tính có thể hình thành các chức năng trao đổi chất, hình dạng bất thường và phát triển không theo trật tự nào do xuất hiện từ các bất thường trong chuỗi DNA. Sự bất thường đó có thể phát hiện và ngăn ngừa bằng chụp CT, chụp PET, xét nghiệm máu…
Cách phân biệt u vú lành tính và u vú ác tính
Việc phân biệt u vú lành tính và ác tính có vai trò quan trọng trong quá trình điều trị bệnh. Vậy cụ thể u vú lành tính và u vú ác tính khác nhau như thế nào? Chúng tôi đã trả lời câu hỏi này dựa trên một số tiêu chí như sau:
Hình dạng khối u
U vú lành tính: Có cục u bất thường ở vú. Cụ thể như bướu sợi tuyến vú thì xuất hiện cục tròn, mịn, rắn và không đau, khi chạm vào khối u di chuyển dễ dàng. U nang vú sẽ có kích thước tròn, kết cấu chứa đầy nước, khối u chắc chắn và thường xuất hiện ở độ tuổi 30 – 40. U vú lành tính thường mở rộng chậm hơn, không xâm lấn các mô xung quanh và có nhiều khả năng ổn định theo thời gian. Khối u lành tính tuy không nguy hiểm nhưng khi phát triển đến một kích thước lớn thì có thể chèn ép và gây ảnh hưởng đối với các mô lân cận.
Khối u lành tính sinh trưởng trên bề mặt da và thường có màng ngăn cách với các tế bào khác nên có thể dễ phát hiện qua việc sờ nắn. Khi thấy khối u xuất hiện kèm cảm giác đau thì người bệnh cũng không nên quá lo lắng vì thường các khối u gây triệu chứng đau là khối u lành tính.
U vú ác tính: Núm vú tiết dịch, hình dạng vú thay đổi, da vú sần vỏ cam, mẩn đỏ, khối u cứng chắc, hình dạng không đều, bám chặt vào da,… Ung thư vú có đặc điểm là phát triển nhanh, xâm lấn và mở rộng sang các mô xung quanh, trừ khi bị tiêu diệt. Đặc biệt, nó thường lây lan qua máu hoặc mạch bạch huyết đến các phần ở xa của cơ thể, phát triển các mô ác tính mới tại các hạch bạch huyết, xương, phổi, gan…
Đặc tính của ung thư vú là xâm lấn sâu vào các tế bào khác, hình khối không rõ ràng và không đau. Bệnh nhân chỉ có thể sờ thấy khối u nếu chúng nằm ngay dưới da, trường hợp nằm sâu vào xương sườn thì rất khó phát hiện nhưng chúng có thể gây hiện tượng đau lưng, đau vai gáy. Sau một thời gian, khi phát triển lớn, chúng sẽ làm biến dạng khối vú, tiết dịch từ núm, thay đổi màu da…
Phân biệt về chu kỳ tế bào
Ở cơ thể con người, các tế bào có sự phân chia để tái tạo mã di truyền ADN, giúp các tế bào mới phát triển và thay thế. Quá trình này tuân theo chu kỳ nhưng có thể bị gián đoạn do những thay đổi trong ADN của tế bào, do độc tố hay tiếp xúc với nội tiết tố bất thường. Khi đó, các tế bào có thể sản xuất ra một khối u lành tính hoặc ác tính.
U vú lành tính: Các tế bào lành tính gần giống với các tế bào bình thường về nguồn gốc. Khối u hình thành từ những tế bào này hầu hết có xu hướng tái tạo chậm và không tạo ra những thay đổi chức năng, ít có khả năng xâm lấn.
U vú ác tính: Khối u vú ác tính có hình dạng bất thường và phát triển không theo trật tự nào do xuất hiện từ các bất thường trong chuỗi ADN. Đặc biệt, khối u này có thể xâm lấn, di căn, ảnh hưởng đến chức năng của các cơ quan khác.
Mức độ tiến triển bệnh
Theo thời gian, cả hai u vú lành tính và ung thư vú đều có thể tăng quy mô và kích thước.
U vú lành tính: Thường mở rộng chậm hơn, không xâm lấn các mô xung quanh và có nhiều khả năng ổn định theo thời gian. Khối u lành tính tuy không nguy hiểm nhưng khi phát triển đến một kích thước lớn thì có thể chèn ép và gây ra tác hại đối với các mô lân cận. Khối u lành tính sinh trưởng trên bề mặt da và thường có màng ngăn cách với các tế bào khác nên có thể dễ phát hiện qua việc sờ nắn.
U vú ác tính: U vú ác tính có đặc điểm là phát triển nhanh, xâm lấn và mở rộng sang các mô xung quanh. Đặc biệt, nó thường lây lan qua máu hoặc hạch bạch huyết đến các phần ở xa của cơ thể, phát triển các mô ác tính mới tại xương, phổi, gan,…
Phân biệt về triệu chứng
Các dấu hiệu của u vú lành tính tùy thuộc vào nguyên nhân gây ra: Có triệu chứng ngứa da, núm vú nhạy cảm, đau và khó chịu ở vú, cục u bất thường, khi chạm vào khối u có thể di chuyển dễ dàng.
Các triệu chứng của ung thư vú gồm: Núm vú tiết dịch, hình dạng vú thay đổi, da vú sần vỏ cam, mẩn đỏ, khối u cứng chắc, hình dạng không đều, bám chặt vào da…
U vú lành tính có nguy hiểm không? Có chuyển thành ác tính không?
Mặc dù là lành tính nhưng khối u vú lành tính vẫn có khả năng phát triển to, và đặc biệt là hoàn toàn có thể chuyển thành u ác tính, gây nguy hiểm cho người mắc. Cụ thể như sau:
- U vú lành tính có thể tăng nhiều về kích thước hoặc số lượng khiến hình dạng vú bị thay đổi, to không đều, gây mất thẩm mỹ. Không những thế, nhiều người bệnh còn có triệu chứng kèm theo như vú nổi gân xanh hay rạn da bất thường.
- Các khối u lành hoàn toàn có thể chuyển thành u ác tính nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời.
- Sự phát triển quá mức của khối u vú lành tính có thể gây ra nhiều ảnh hưởng đến cơ thể như: Chèn ép dây thần kinh, chèn ép các cơ quan xung quanh,…
Nói chung, u vú lành tính có nguy hiểm không tùy thuộc phần lớn vào loại khối u. Khối u vú lành tính thường được chia thành ba loại khác nhau phổ biến nhất:
- Không sinh sản: Loại này gồm các tế bào tuyến vú bình thường. Ví dụ thường gặp là u nang. U nang vú khá nhỏ, thường tự hết hoặc có thể can thiệp rút ra bằng kim. Một ví dụ khác là u xơ đơn giản. U xơ đơn giản thường tự nhỏ lại và biến mất. Tuy nhiên, nếu chúng tiếp tục phát triển lớn hơn thì nên phẫu thuật cắt bỏ.
- Tăng sản điển hình: Không có sự hiện diện của các tế bào không điển hình (là các tế bào bất thường có nhân dị dạng…). Đối với khối u vú loại này, các tế bào có tăng về số lượng nhưng hoàn toàn bình thường. Sự xuất hiện loại khối u điển hình làm tăng nhẹ nguy cơ ung thư vú trong tương lai lâu dài. Chúng thường được phẫu thuật cắt bỏ, nhưng đôi khi bác sĩ chỉ đề nghị theo dõi và đảm bảo chúng không phát triển.
- Tăng sản không điển hình: Có sự hiện diện của các tế bào không điển hình. Phần lớn các trường hợp tăng sản không điển hình thường dẫn đến nguy cơ cao sự hình thành ung thư vú trong tương lai. Khi phát hiện khối u vú loại này, bác sĩ sẽ đề nghị phẫu thuật để loại bỏ mầm mống của ung thư, đồng thời theo dõi chặt chẽ trong thời gian dài.
Như vậy, u vú lành tính có nguy hiểm không và xử lý như thế nào là tùy vào việc thăm khám, bản chất tế bào của khối u và quyết định của bác sĩ điều trị.
