Bọ cạp đốt thông thường nọc độc của đa phần loài Bọ cạp là vô hại với người trưởng thành. Tuy vậy chúng có thể gây ra các phản ứng tại vết đốt như: đau buốt, sưng nề, nhiễm trùng. Một số ít khi bị Bọ cạp đốt gây các triệu chứng toàn thân, như: yếu cơ, chóng mặt hay nôn mửa. hoặc, một số người có cơ địa dị ứng có thể xuất hiện biểu hiện dị ứng toàn thân, sốc phản vệ. Được coi là vô hại với người trưởng thành, nhưng Bọ cạp đốt vẫn có thể gây nguy hiểm cho trẻ em và người già. Đặc biệt, trẻ em là những đối tượng nhạy cảm và dễ tổn thương.
Bò cạp là con gì, đặc điểm của nó?
Bọ cạp là loài chân đốt ăn thịt, có 8 chân, thuộc phân ngành Chelicerata, lớp Arachnida, bộ Scorpiones. Ước tính trong tự nhiên hiện có khoảng 1500 loài, phân bố ở khắp nơi trên thế giới, phổ biến ở các vùng sa mạc. Thân bọ cạp chia làm 2 phần: Đầu ngực (đốt thân trước) và bụng (vùng thân sau). Phần bụng bao gồm bụng dưới và đuôi. Đuôi gồm có 6 đốt, hậu môn nằm ở đốt cuối cùng và đốt này cũng mang nọc độc. Đốt cuối cùng của bọ cạp có một túi chứa, một cặp tuyến độc và một mũi tiêm nọc độc.
Nọc độc của đa số loài bọ cạp vô hại với con người. Tuy nhiên, khi bị Bọ cạp đốt có thể gây ra nhiều phản ứng như đau, sưng nề, tê cứng hoặc hoại tử tế bào. Đồng thời, tất cả các loại bọ cạp đều có chứa độc tố thần kinh là chlorotoxin – có thể gây tê liệt khi bị chích. Thời gian bị liệt phụ thuộc vào liều lượng chất chlorotoxin được tiêm vào cơ thể. Ngoài ra, trong nọc độc bọ cạp còn chứa một lượng nhỏ protein, kali và natri.
Bên cạnh đó, các loài bọ cạp khác nhau sẽ có nọc độc khác nhau: Loài Hemiscorpius lepturus có nọc độc gây hoại tử tế bào; loài C exilicauda có nọc độ chứa nhiều enzyme tiêu hóa và một số độc tố thần kinh; nọc độc của loài Buthus, Androctonus, Tityus Leiurus có thể gây trụy tim mạch, phù phổi, rối loạn đông máu, viêm tụy,… thậm chí tử vong.
Bọ cạp không chủ động tấn công người mà chỉ tấn công khi cảm thấy bị đe dọa. Bọ cạp hoạt động về đêm, chủ yếu vào mùa hè nên tỷ lệ Bọ cạp đốt gặp nhiều vào mùa nóng, vị trí bị cắn thường gặp là ở tứ chi. Các loài bọ cạp nguy hiểm nhất là Androctonus australis, Centruroides exilicauda, Centruroides spp, Tityus spp và Leiurus quinquestriatus. Các loài bọ cạp nguy hiểm chết người tập trung chủ yếu ở Bắc Mỹ, châu Phi, Ấn Độ và Trung Đông.
Về liều độc, mỗi lần Bọ cạp đốt có thể đưa toàn bộ nọc độc, từ 0.1 – 0.6 mg vào cơ thể nạn nhân (hoặc không có chút nọc độc nào). Đối tượng bị Bọ cạp đốt có nguy cơ gặp nguy hiểm cao nhất là trẻ em dưới 10 tuổi. Ước tính, mỗi năm có khoảng 2.000 người thiệt mạng, phải cấp cứu hoặc nhập viện vì bị bọ cạp tấn công.
Dấu hiệu khi bị Bọ cạp đốt như thế nào?
Vị trí bị Bọ cạp đốt thường hay gặp ở tay và chân. Biểu hiện sau khi Bọ cạp đốt thường xuất hiện dấu hiệu trong vòng 12h. Cụ thể:
-
Các dấu hiệu và triệu chứng nhẹ bao gồm:
- Đau nhức, có thể khá dữ dội
- Tê và ngứa râm ran xung quanh vết cắn
- Sưng nhẹ xung quanh vết cắn.
Các dấu hiệu và triệu chứng nghiêm trọng bao gồm:
- Cơ co giật
- Cử động đầu, cổ và mắt bất thường
- Chảy nước dãi
- Đổ mồ hôi
- Nôn mửa
- Tăng huyết áp hoặc hạ huyết áp
- Tim đập nhanh hoặc nhịp đập không ổn định (loạn nhịp tim)
- Bồn chồn, khó chịu hoặc quấy khóc (ở trẻ em).
Xử trí khi bị Bọ cạp đốt như thế nào?
- Tháo bỏ vòng, nhẫn, trang sức gần vết đốt tránh khi sưng nề, gây chèn ép thiếu máu. Rửa kỹ vết đốt bằng nước sạch và xà phòng;
- Sát trùng lại vết đốt bằng cồn iode hoặc cồn 70 độ;
- Chườm lạnh nếu bị sưng nề. Bọc nước đá trong một chiếc khăn cotton chườm trong khoảng 15 – 20 phút mỗi lần;
- Nếu vết đốt ngứa, sưng nề, có thể thoa thuốc kháng histamin và thuốc mỡ hydrocortisol. hạ thấp vị trí có vét đốt thấp hơn tim để làm nọc di chuyển chậm hơn hếu vế đốt có dấu hiện nặng;
- Theo dõi các dấu hiệu toàn thân và dị ứng. Nếu nổi mẩn ngứa toàn thân hoặc bất cứ dấu hiệu chóng mặt, buồn nôn hay yếu chân tay thì phải đưa đến cơ sở y tế càng sớm càng tốt.
Cần chú ý những gì sau khi bị Bọ cạp đốt
- Các biện pháp trích và rạch vết đốt để vệ sinh là không có hiệu quả giảm lượng nọc tại chỗ;
- Giấm, vôi ăn trầu, chanh bôi lên vết đốt không có tác dụng trung hoà nọc Bọ cạp;
- Nhận dạng Bọ cạp để cung cấp thông tin cho nhân viên y tế khi cần thiết. Đừng tìm cách bắt chúng nếu không an toàn thay vào đó hãy dùng điện thoại chụp ảnh lại.
Cách phòng tránh bị bò cạp cắn
Bọ cạp thường có xu hướng ẩn nấp ở bụi rậm và tránh tiếp xúc với môi trường bên ngoài. Nếu bạn sống trong khu vực thường có bọ cạp, để tránh bắt gặp chúng, bạn hãy:
- Loại bỏ thùng rác, khúc gỗ, các tấm biển, đá, gạch và những nơi bọ cạp có thể trú ẩn xung quanh nhà bạn
- Cắt cỏ, tỉa các bụi cây và cành cây nhô ra để tránh tạo thành đường dẫn cho bọ cạp lên mái nhà
- Bịt kín các vết nứt, sử dụng các dải cao su chống thoát khí ở cửa ra vào và cửa sổ, sửa chữa các vết rách trên cửa
- Không dự trữ củi bên trong nhà
- Khi đi bộ đường dài hoặc cắm trại, hãy mặc áo dài tay, quần dài và kiểm tra túi ngủ trước khi sử dụng. Hãy kiểm tra quần áo của bạn, lắc giũ giày trước khi đi và luôn luôn mang giày trong mọi trường hợp.
- Khi đi du lịch nước ngoài – đặc biệt là nếu bạn đi cắm trại hoặc ở trong nhà thô sơ, nhớ thường xuyên giũ quần áo, bộ đồ giường, các gói hành lí và ngủ trong màn chống muỗi. Nếu bạn bị dị ứng vết đốt do côn trùng, hãy mang theo dụng cụ tiêm epinephrine, ví dụ như EpiPen.
